English
中文 (中国)
日本語
한국어Chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính ngân hàng (Digital Banking) là xu hướng của thời đại kỷ nguyên số như hiện nay, là việc ứng dụng nền tảng công nghệ số đối với các chức năng, sản phẩm, dịch vụ ở mọi cấp độ trong hoạt động của ngành tài chính ngân hàng. Đây là mục tiêu chung của toàn ngành ngân hàng tại Việt Nam trong thời gian tới. Và đại dịch Covid – 19 đã mang lại động lực thúc đẩy cho lĩnh vực này có cơ hội phát triển.
Chuyển đổi số tài chính là gì?
Chuyển đổi số trong lĩnh vực tài chính ngân hàng được hiểu là việc tích hợp số hóa và công nghệ vào mọi lĩnh vực, dịch vụ của ngân hàng. Ý nghĩa của sự chuyển đổi này sẽ giúp cho ngân hàng hòa nhập với xu hướng chung của thế giới, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tối ưu hóa được các chính sách cho khách hàng khi sử dụng dịch vụ tại ngân hàng. Hơn nữa, nó còn giúp cho các ngân hàng tiết kiệm được chi phí và hợp lý hóa các quy trình hoạt động.
Bên cạnh những cơ hội, tiềm năng mà chuyển đổi số mang lại cho lĩnh vực tài chính ngân hàng như: giúp doanh nghiệp tối đa hóa lợi nhuận, dễ dàng trong việc tìm kiếm và xây dựng mạng lưới khách hàng, tiếp cận với công nghệ tiên tiến mà đặc biệt là công nghệ kỹ thuật số thì chuyển đổi số còn phải đối mặt với thách thức liên quan đến pháp luật. Cụ thể, khung pháp lý về ngân hàng số còn chậm so với tốc độ phát triển công nghệ hiện nay. Lĩnh vực tài chính ngân hàng được xem là ngành có vai trò rất quan trọng đối với nền kinh tế, điều hòa và vận hàng dòng tiền trong lưu thông. Do vậy, tất cả các ngân hàng hoạt động phải tuân theo pháp luật một cách nghiêm ngặt. Tuy nhiên, thực tế, việc ban hành các quy định pháp lý lại đòi hỏi nhiều thời gian, quy trình và thủ tục ban hành lại phức tạp và triển khai tương đối lâu và điều này lại trái ngược với tốc độ phát triển nhanh chóng của khoa học công nghệ.
Vướng mắc pháp lý?
Nhiều vướng mắc xoay quanh những quy định trong Luật Giao dịch điện tử năm 2005. Hơn 15 năm thi hành, đến nay, Luật Giao dịch điện tử năm 2005 đã lạc hậu nhiều so với thực tiễn. Một số văn bản pháp luật đã trao quyền cho các tổ chức tín dụng được quyết định phương thức thực hiện trên cơ sở tự quyết tự chịu trách nhiệm. Tuy nhiên, một số nghiệp vụ có văn bản hướng dẫn có quy định vụ thể về việc áp dụng phương thức điện tử, một số nghiệp vụ khác chưa có quy định về việc áp dụng phương thức điện tử. Đây chính là lý do vì sao mà các tổ chức tín dụng vẫn còn lo ngại về rủi ro pháp lý. Ngoài ra, hàng loạt các vấn đề khác cũng đang cần được quy định cụ thể như giá trị pháp lý, giá trị chứng cứ của thông điệp dữ liệu. Một vấn đề pháp lý khác xoay quanh Luật An ninh mạng, mặc dù Luật này có những quy định khá mới về bảo mật thông tin trên không gian mạng nhưng phạm vi chỉ giới hạn trong hoạt động bảo vệ an ninh quốc gia và bảo đảm trật tự, an toàn xã hội trên không gian mạng và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan mà chưa đề cập đến một số vấn đề liên quan đến các dịch vụ tài chính như: (i) quy định về kiểm soát và xử lý dữ liệu khi thực hiện các hợp đồng thuê ngoài; (ii) quy định về chuyển dữ liệu xuyên biên giới; (iii) quy định về báo cáo vi phạm liên quan đến dữ liệu cá nhân.
>>> Xem thêm: Dịch vụ Pháp luật Tài chính ngân hàng, pháp luật về thuế
Giải pháp pháp lý?
Theo đó, cần có sự sửa đổi, bổ sung Luật Giao dịch điện tử năm 2005 những nội dung cơ bản sau để phù hợp hơn với những thay đổi nhanh chóng trong quá trình chuyển đổi số của ngành tài chính ngân hàng
- Một là, quy định rõ ràng về các cấp độ của chữ ký điện tử. Chữ ký điện tử được tạo lập dưới dạng từ, chữ, số, ký hiệu, âm thanh hoặc các hình thức khác bằng phương tiện điện tử, gắn liền hoặc kết hợp một cách lô gíc với thông điệp dữ liệu, có khả năng xác nhận người ký thông điệp dữ liệu và xác nhận sự chấp thuận của người đó đối với nội dung thông điệp dữ liệu được ký. Các cấp độ của chữ ký điện tử có thể được hiểu là việc chữ ký điện tử sẽ được áp dụng cụ thể cho những loại hợp đồng, giao dịch nào, có phải những hợp đồng thông minh nào cũng bắt buộc phải có chữ ký điện tử.
- Hai là, vấn đề giao kết hợp đồng điện tử. Luật này và các văn bản hướng dẫn thi hành cần có những quy định rõ ràng và cụ thể hơn về hoạt động giao kết và thực hiện hợp đồng điện tử. Hiện tại, nhũng quy định liên quan đến việc giao kết và thực hiện hợp đồng điện tử chỉ được quy định khá chung từ Điều 33 đến Điều 38 Luật Giao dịch điện tử năm 2005, chưa bao quát hết các vấn đề liên quan của loại hợp đồng này. Đa phần, những quy định này theo hướng ưu tiên sự thỏa thuận của các bên và những vậy, có những trường hợp nào quy định mang tính bắt buộc các bên phải sử dụng hợp đồng điện tử khi giao kết, hoặc khi xảy ra sự xung đột pháp lý giữa hai loại hợp đồng là hợp đồng truyền thống và hợp đồng điện tử khi cùng có chung một nội dung.
Đối với vấn đề bảo mật thông tin, Luật hiện hành đã có những quy định tương đối cụ thể để điều chỉnh như Luật An toàn thông tin mạng năm 2015, Luật An ninh mạng năm 2018 và các văn bản hướng dẫn thi hành khác. Tuy nhiên, việc bảo mật thông tin vẫn gặp nhiều hạn chế. Theo Quy định chung về bảo vệ dữ liệu của Liên minh Châu Âu EU (GDPR), vấn đề bảo mật dữ liệu cá nhân được quy định rất cụ thể, có những quyền mà Luật nước ta chưa quy định hoặc có quy định nhưng chỉ theo hướng thông tin. Do vậy, pháp luật nước ta cần bổ sung theo hướng tiếp cận kinh nghiệm của GDPR như quyền được thông báo của chủ thể dữ liệu.
Tóm lại, xu thế hội nhập quốc tế và tự do hóa thương mại ngày càng sâu rộng, thêm vào đó là bối cảnh hậu Covid – 19 đã tạo điều kiện thuận lợi thúc đẩy quá trình chuyển đối số trong lĩnh vực tài chính ngân hàng được thực hiện một cách nhanh chóng hơn bao giờ hết. Bên cạnh những cơ hội, tiềm năng mà ngành ngân hàng có thể nhận được do quá trình chuyển đổi số mang lại thì vẫn còn nhiều thử thách phải vượt qua mà tiêu biểu là các vấn đề xoay quanh khung pháp lý. Do vậy, các ngân hàng cần phải tận dụng tối đa những cơ hội hiện có, nghiên cứu và tiếp cận cách thức, quá trình chuyển đổi số của các ngân hàng lớn trên thế giới để từ đó rút ra kinh nghiệm cho lĩnh vực tài chính ngân hàng ở nước ta.
